Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Uygulama Enstitüsü, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu uyarınca 26 Ağustos 2014 yılında Resmî Gazete'de yayınlanan Bakanlar Kurulu kararıyla resmî olarak kurulmuştur.  

19 Aralık 2014 yılında, Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Uygulama Enstitüsü ilk toplantısını gerçekleştirmiştir. Birçok üniversiteden akademisyenin katıldığı toplantıda, “Türkiye’de Alevilik Bektaşilik” çalışmaları ve konuyla ilgili yapılan tüm akademik araştırmalar, detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir.

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Türkiye’de Hacı Bektaş Veli ile ilgili ‘Araştırma Enstitüsü’ olan tek üniversitedir. Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Uygulama Enstitüsü, 26.08.2014 tarih ve 29100 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 2014/6728 sayılı kanunla Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörlüğüne bağlanmıştır. Kuruluşundan bugüne kadar aktif bir şekilde çalışan enstitümüz, 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında “Alevi Bektaşi Kültürü Ana Bilim Dalı” adı altında yüksek lisans programı açarak eğitim ve öğretimine başlamıştır. Bugün Enstitümüzde, 1 Doçent, 2 Doktor Öğretim Üyesi, 2 Araştırma görevlisi ve 18 öğrenciyle eğitim ve öğretime devam etmektedir. Enstitümüz, genelde Alevilik ve Bektaşiliğin tarihi, edebî ve sosyolojik boyutunu inceleyerek bilim dünyasına yeni bakış açıları kazandırırken özelde ise Hacı Bektaş Veli’nin hayatı, eserleri ve öğretilerini bilimsel ölçeklerde araştırıp toplumun hizmetine sunmaktadır. Bu konuyla ilgili sadece Türkiye’de değil dünyanın değişik yerlerinde, Bektaşi geleneği ve felsefesi ile ilgili, Bektaşiliğin oluşturmuş olduğu tasavvufi yol ile ilgili çalışmaları takip ederek yeni bir vizyon oluşturulması ve Bektaşiliğin yeniden bir ışık olup önümüze düşmesini sağlayacak çalışmalar üretmek gayretindedir.

Enstitü Kuruluş Kararları